Datacenters

De vraag is hoe we in Nederland omgaan met de groeiende vraag van bedrijven naar digitale diensten.

• Waar is voldoende ruimte beschikbaar voor de datacenters die deze diensten ondersteunen?
• Waar is voldoende capaciteit op het elektriciteitsnetwerk?
• Hoeveel computercapaciteit hebben we eigenlijk nodig in Nederland?
• Staan de baten (zoals economische ontwikkeling, digitale dienstverlening en werkgelegenheid) wel in verhouding tot de kosten (zoals ruimtebeslag en stroomgebruik)?

Dat zijn voor de overheid belangrijke punten om over na te denken en om afspraken over te maken.

Rijk en provincie

De overheid is zich de afgelopen jaren steeds meer gaan bezighouden met deze vragen. Eerst vooral gemeenten, die moesten beslissen of ze grote datacenters wilden toelaten op hun grondgebied. Ook de rijksoverheid en provincies zijn zich steeds meer gaan interesseren voor de datacenters. De provincie Noord-Holland stelde op 31 januari 2022 als eerste provincie een provinciale datacenterstrategie vast. Dat is een beleidsstuk voor de lange termijn. Dezelfde maand kondigde het pas geïnstalleerde kabinet van VVD, D66, CDA en ChristenUnie aan in het Coalitieakkoord de criteria voor de vestiging van datacenters te willen aanscherpen. In een brief aan de Tweede Kamer heeft het kabinet dat op 16 februari 2022 bevestigd.

In die kamerbrief schrijft het kabinet dat gemeenten en provincies geen nieuwe bouwaanvragen voor hyperscale datacenters mogen behandelen. Twee gemeenten zijn uitgezonderd van die regel. Dat zijn de gemeenten Het Hogeland en Hollands Kroon. Die gemeenten waren al eerder aangewezen voor de bouw van hyperscales. Oók door het kabinet en de Tweede Kamer. Onder meer in de Nationale Omgevingsvisie van 2020. In juni 2022 heeft het kabinet in een ontwerpbesluit nogmaals bevestigd dat de gemeenten Het Hogeland en Hollands Kroon een uitzonderingspositie innemen. Alleen in deze gemeenten is volgens het kabinet de bouw van nieuwe hyperscale datacenters nog toegestaan.

Gemeente

De gemeente Hollands Kroon heeft zich samen met de provincie lange tijd ingespannen voor de vestiging van datacenters op Agriport 7. Het college van burgemeester en wethouders dat na de verkiezingen van maart 2022 is begonnen kiest voor een andere lijn. B&W vinden dat nieuwe ontwikkelingen meer ten gunste moeten komen van de inwoners van de gemeente en op voldoende steun moeten kunnen rekenen. Zij willen ‘een pas op de plaats maken’ met nieuwe grootschalige ontwikkelingen, zoals de bouw van meer datacenters. Het college wil daar eerst over in gesprek met inwoners. Bouwplannen die al zijn ingediend of bestemmingsplannen die al zijn vastgesteld, kun je niet zomaar weigeren of veranderen. Daar wil het college zorgvuldig mee omgaan. 

Onder meer in de nieuwe gemeentelijke omgevingsvisie willen B&W vastleggen welke toekomstige ontwikkelingen de gemeente wil toestaan, en onder welke voorwaarden. Die omgevingsvisie is volgens plan eind 2023 klaar.

Van plan tot uitvoering

Als een bedrijf een datacenter wil bouwen heeft het medewerking van de overheid nodig. Twee stappen zijn daarbij vooral van belang.

1. Stap 1 is dat de betreffende gemeente een bestemmingsplan vaststelt dat het mogelijk maakt een datacenter te bouwen en te laten draaien. Het vaststellen van een bestemmingsplan is de bevoegdheid van de gemeenteraad.
2. Stap 2 is dat de initiatiefnemer beschikt over een omgevingsvergunning. In de regel verleent de gemeente die vergunning. Bij datacenters met grote noodstroomvoorzieningen kan de provincie dit doen.

Bevoegd gezag

De overheid die de omgevingsvergunning verleent heet het “bevoegd gezag”. Voor de bestaande datacenters van Microsoft (geopend in 2016) en Google (2020) op Agriport heeft de gemeente Hollands Kroon de omgevingsvergunning verleend. In 2021 ontstond discussie over de vraag wie bevoegd gezag is voor nieuwe hyperscale datacenters. Gedeputeerde Staten (GS) van Noord-Holland hebben in hun vergadering van 2 maart 2021 het standpunt ingenomen dat zij voortaan bevoegd gezag zijn voor vergunningen voor de grootste datacenters. Om precies te zijn: die met noodaggregaten met een vermogen van meer dan 50 megawatt (MW). 

Daarom heeft de provincie de aanvraag voor een omgevingsvergunning voor een nieuw datacenter van Microsoft in behandeling genomen. De plek hiervoor is het terrein Het Venster, ten westen van de A7. Het ontwerpbesluit voor de vergunning hiervoor is op 15 juni 2022 gepubliceerd.

Toezicht op naleving

Aanvragers van een omgevingsvergunning moeten zich altijd houden aan landelijke eisen en vergunningvoorschriften. De omgevingsdienst ziet erop toe dat die worden nageleefd. Voor de hyperscale datacenters in Hollands Kroon is dat de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied. Dat is de omgevingsdienst die voor de provincie Noord-Holland werkt.

Vaste banen

De datacenters van Google en Microsoft in Hollands Kroon hadden begin 2022 ongeveer 530 fulltime banen. Zo’n 400 bij Microsoft, en 130 bij Google. Daarmee behoren de datacenters tot de grotere werkgevers in de gemeente.

Die telde in 2021 in totaal ruim 17.950 fulltime banen. Op geheel Agriport waren in 2021 ongeveer 3.650 fulltime banen. De datacenters leveren dus ruim 14% van dat aantal.

Bij Microsoft gaat het om 265 banen bij Microsoft zelf, en om 135 banen in de beveiliging. Van het personeel van Microsoft woont 90% in Nederland, en driekwart in Noord-Holland.

Tijdelijke banen

De bouw van datacenters duurt enkele jaren. Aan de bouw van het nieuwe datacenter van Microsoft op Het Venster werken in 2022 gemiddeld 200 (fulltime) personen. Dat aantal neemt in de eerste helft van 2023 verder toe.

In 2014 is Microsoft begonnen met de bouw van een datacenter op Agriport A7, op het bedrijventerrein Agriport A7. De jaren erna heeft Microsoft flink uitgebreid. Acht gebouwen vormen samen één ‘campus’. Zo noemt Microsoft haar vestiging op Agriport. De acht gebouwen hebben de namen AMS 5 tot en met AMS 12. De letters AMS staan voor Amsterdam. In 2020 heeft ook Google een datacenter op Agriport in gebruik genomen.

De campus van Microsoft op Agriport is 36 hectare groot. Het datacenter van Google (bijna 4 hectare) staat op de campus van Yondr (24 hectare groot). In totaal is dit 60 hectare: 0,6 km2. Ter vergelijking: Agriport A7 is in totaal 1.000 hectare groot. Hiervan is 750 hectare bestemd voor glastuinbouw.

Na de ingebruikname van de gebouwen is kritiek geuit op de uitstraling van de datacenters en de manier waarop ze in het landschap zijn ingepast. Onder meer in de gemeenteraad van 19 januari 2021. Die kritiek raakt ook Agriport A7 als bedrijventerrein. Daarom heeft de gemeente, samen met Agriport en samen met de datacenters gewerkt aan een plan om tegemoet te komen aan die kritiek. Ook de provincie, Rijkswaterstaat en Mooi Noord-Holland zijn hierbij betrokken. Het resultaat is een gezamenlijk plan om Agriport en de al bestaande datacenters beter in te passen in het landschap. Dit zogenoemde “Streefbeeld” gaat uit van meer groen, een mooiere inrichting van de afzonderlijke bedrijventerreinen en een betere aankleding en inrichting van waterpartijen. En tegelijk ook van samenhang tussen die afzonderlijke terreinen. B&W hebben het Streefbeeld aangeboden aan de gemeenteraad. De betrokken partijen werken dat streefbeeld verder uit. Microsoft heeft daar al schetsen voor gemaakt. Die geven een indruk hoe de datacenters in de toekomst kunnen worden ingepast (afbeeldingen 1, 2 en 3).

De nieuwe gebouwen van Microsoft op Het Venster heten AMS 13 en AMS 14. Ze krijgen een andere uitstraling dan de oudere gebouwen. Ze komen ook verder van de A7 te liggen, en worden omringd door een groenzone. Op Agriport zijn nog enkele kavels gereserveerd voor nieuwe datacenters. Zie daarvoor de onderstaande tabel.

Visualisatie groenzone

Kaart: Waar staan datacenters en waar komen ze mogelijk nog?

Om dat inzichtelijk te maken hebben we een kaart met legenda (uitleg) gemaakt en een tabel met de lopende initiatieven en de laatste stand van zaken.

Wilt u op de hoogte blijven van nieuwe aanvragen voor een omgevingsvergunning in de gemeente Hollands Kroon?

Abonneert u zich dan op de bekendmakingsservice ‘Over uw buurt‘. Zo krijgt u de gewenste bekendmakingen in uw mailbox.

Tabel met (mogelijke) toekomstige datacenters in Hollands Kroon

Mogelijk een nieuw park

Voor het gebied ten noorden van Het Venster wordt gewerkt aan een plan voor een nieuw park. De gemeente doet dit samen met het Hoogheemraadschap Noord-Holland Noorderkwartier (HHNK), Agriport A7 en de provincie. Deze partijen willen in dit gebied verschillende opgaven (waterberging, recreatie, bomenplant, etc.) combineren en op die manier maximale meerwaarde voor de omgeving creëren. In het park moet in elk geval veel ruimte komen voor waterberging. Onderzoek moet uitwijzen of het mogelijk en betaalbaar is er een echt park van te maken. In de gemeenteraad is daarom gevraagd, op 29 juni 2021. Op 17 februari 2022 heeft de raad ingestemd met het uitvoeren van dit onderzoek. Aan het onderzoek werken naast de gemeente ook de provincie, het hoogheemraadschap en Agriport mee. Er wordt in het onderzoek gekeken naar de best mogelijke ontwikkeling van de westflank van de A7 (van deelgebied het Venster tot aan Middenmeer). Het park is daar onderdeel van.

Stroomgebruik datacenters in Nederland

Datacenters gebruiken veel stroom. Hoeveel precies is niet bekend. Gebruikers van stroom hoeven hun energiegebruik niet openbaar te maken. De datacenters doen dat ook niet. Wel is bekend hoeveel alle zelfstandige datacenters in Nederland samen gebruiken.

De Dutch Datacenter Association (branchevereniging) geeft op haar website cijfers voor het totale stroomgebruik van alle zelfstandige Nederlandse datacenters. De cijfers zijn bijgewerkt tot en met 2020.

• 0,39% van het totale energiegebruik in Nederland;
• 2,8% van het totale elektriciteitsgebruik;
• 88% hernieuwbare energie, ook wel groene energie genoemd;

Bron: Dutch Data Center Association.

Stroomgebruik datacenters Hollands Kroon

De datacenters van Microsoft en Google in Hollands Kroon werken op stroom die van het net komt. Beide bedrijven hebben hiervoor met energiebedrijven contracten gesloten voor de levering van “duurzame” energie, ook wel “groene” of “hernieuwbare” energie. Dat is stroom uit bronnen die niet uitgeput raken. In Nederland is dat energie uit zon en wind.

Netwerkcapaciteit

Google en Microsoft zijn grootgebruikers van elektriciteit. Daarom krijgen zij hun stroom rechtstreeks via het “hoofdwegennet” voor elektriciteit. Dat is eigendom van TenneT.

Huishoudens en kleinere bedrijven en organisaties in Hollands Kroon krijgen hun stroom van Liander, het regionale netwerkbedrijf.

Beide netwerken zijn met elkaar verbonden, net als rijkswegen en provinciale/gemeentelijke wegen.

De vraag naar elektriciteit neemt sterk toe. Er komen ook steeds meer aanbieders van stroom uit zon en wind. Ook zij maken gebruik van de elektriciteitsnetwerken in Nederland. De netwerkbedrijven hebben tijd nodig om aan de toename van vraag én aanbod te voldoen. Ze moeten ook omgaan met sterke schommelingen in het aanbod van energie uit zon en wind. Dat speelt in een groot deel van Nederland. Oók in Hollands Kroon.

Bestaande afspraken over de levering of het aanbieden (terug leveren) van stroom lopen geen gevaar: Liander en Tennet staan daar garant voor. Maar uitbreiden is momenteel beperkt mogelijk. Daar maken beide bedrijven verdere afspraken over met hun klanten. Meer informatie vindt u op de websites van Liander en TenneT.

Voor de periode na 2025 werken de provincie Noord-Holland, de netwerkbedrijven TenneT en Liander samen met het Rijk en gemeenten aan plannen voor uitbreiding van het elektriciteitsnet in Noord-Holland Noord. Ook de gemeente Hollands Kroon denkt hier actief over mee. De provincie heeft in oktober 2022 de Concept Energievisie voor Noord-Holland Noord bekendgemaakt. Burgemeester en wethouders van Hollands Kroon hebben hier op 30 november 2022 een reactie op gepubliceerd. Daarin roepen zij op inwoners nauw te betrekken bij deze planontwikkeling.

De datacenters van Google en Microsoft op Agriport worden in de eerste plaats met lucht gekoeld. Bij temperaturen boven de 25 graden Celsius is die lucht te warm. Dan is er aanvullend water nodig voor de koeling van de servers.

Koelwater

Voor het koelwater gebruiken de datacenters nu nog drinkwater. Dat wordt geleverd door drinkwaterbedrijf en natuurbeheerder PWN. Microsoft gebruikte op Agriport volgens eigen opgave in 2021 75.000 kubieke meter koelwater en 9.000 kubieke meter voor andere zaken. Om de gedachten te bepalen: een gemiddeld huishouden gebruikt per jaar ongeveer 130 kubieke meter, volgens informatie van het CBS. Lees hier meer over op de website van Microsoft.

Een paar cijfers over het watergebruik in het verzorgingsgebied van waterbedrijf PWN:

• Totale levering drinkwater per jaar (2020): 112.000.000 m3
• Totaal voor bedrijven: 650.000 m3 (0,6%)
• Totaal datacenters: 550.000 m3 (0,5%)

Daarbij gaat het om 28 datacenters in het gebied van PWN. Onder die 28 zitten ook de hyperscale datacenters van Microsoft en Google in Hollands Kroon. Lees hierover meer op de website van Waterforum en de website van PWN.

Lozen van water

Het koelwater wordt opgevangen in een reservoir en hergebruikt. Het restant wordt geloosd. Dit restant heet “brijn” of “brijnwater” en is niet schadelijk voor het milieu. Het brijnwater wordt met vergunning van het waterschap (Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier) geloosd op het oppervlaktewater. HHNK beoordeelt de lozingen en ziet erop toe dat Google en Microsoft zich aan de vergunningen houden.

Nieuwe manieren van koelen

ECW Energy (een bedrijf op Agriport) bereidt samen met Microsoft een proef voor om regenwater op te vangen en te zuiveren. Het is de bedoeling dat water te gebruiken als koelwater bij temperaturen hoger dan 25 graden. ECW Energy doet dat al langer voor de glastuinbouw op Agriport. In een artikel van H2O Waternetwerk en op de websites van ECW Energy en EenVandaag leest u daar meer.

Restwarmte is warmte die overblijft bij het gebruik van energie. Ook datacenters houden restwarmte over. Het is in principe mogelijk restwarmte te gebruiken voor de verwarming van huishoudens of bedrijven. Onder meer in de gemeenten Amsterdam en Groningen gebeurt dat al.

In Groningen krijgen woningen uit naburige wijken hun warmte van datacenters. Op Agriport gebeurt dit nog niet. De afstand tot woningen is te groot, waardoor het niet mogelijk is de restwarmte hiervoor te gebruiken. De glastuinbouwbedrijven in de directe omgeving gebruiken tot nu toe andere, goedkopere bronnen van warmte. Deze bronnen leveren naast warmte ook de nodige CO2 en elektra. In een onderzoek van Berenschot uit september 2020 kunt u hier meer over lezen.

De energieprijzen zijn in de loop van 2021 en 2022 sterk gestegen. Hoe de energieprijzen zich verder ontwikkelen is niet bekend. Maar het is wél zo dat het gebruik van restwarmte aantrekkelijker wordt als de energieprijzen hoog zijn. Dat is één van de redenen om hiernaar te blijven kijken. De provincie Noord-Holland moedigt het gebruik van restwarmte aan. Samen met de provincie, Agriport A7, het Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord, de datacenters en mogelijke afnemers gaat de gemeente Hollands Kroon opnieuw bekijken wat er op dit gebied mogelijk is.

De datacenters in Hollands Kroon maken gebruik van noodstroomaggregaten. Die wekken stroom op uit diesel. Ze kunnen worden ingezet als de gewone stroom uitvalt, en worden regelmatig getest. De diesel ligt opgeslagen in tientallen grote tanks. In totaal ligt bij de datacenters in Hollands Kroon maximaal 2,9 miljoen liter diesel opgeslagen. De Veiligheidsregio Noord-Holland Noord (VRNHN) houdt toezicht op de veiligheid hiervan.

Over die veiligheid zijn geregeld vragen gesteld door leden van de gemeenteraad, en door inwoners. Daarom geven we hieronder wat meer informatie hierover.

• Iedere tank is een aparte installatie in combinatie met een stroomgenerator. De maximale inhoud van een tank is vergelijkbaar met de inhoud van een tankwagen die een tankstation bevoorraadt. Het risico is zo klein mogelijk gemaakt doordat de tanks van elkaar zijn gescheiden.
• Diesel ontbrandt bij een temperatuur van 60 graden Celsius. Door dit hoge “vlampunt” ziet de brandweer diesel niet als een gevaarlijke brandstof. Voor de veilige opslag van diesel gelden wettelijke regels. Die beperken de mogelijke risico’s.
• De aggregaten worden regelmatig getest. Volgens de vergunning is dit toegestaan. De testen gebeuren zo weinig mogelijk. Ook gebeurt dit niet de hele tijd op vol vermogen. Het totaal aantal testuren is minder dan 24 uur per jaar. De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (OD NZKG) heeft precieze testschema’s van alle aggregaten.
• De vergunning bevat maximale hoeveelheden voor de uitstoot van fijnstof- en uitstootnormen. De OD NZKG ziet erop toe dat die normen niet worden overschreden.

Google en Microsoft investeren in lokale en regionale onderwijsprojecten.

Onderwijs

• Microsoft: In 2019 startte het Datacenter Academy Workforce-development-programma. Dit is een samenwerking tussen het Horizon College in Hoorn en Microsoft.
• Google: In Middenmeer zijn tot nu toe drie projecten gesteund van de ROC Kop van Noord-Holland.

Maatschappelijke activiteiten

Google Community Grants: Elk jaar ondersteunt Google initiatieven die ten goede komen aan de inwoners van de gemeente. Het gaat hierbij om projecten van organisaties zonder winstoogmerk. In 2021 heeft Google geld beschikbaar gesteld voor het science lab van Campus de Terp, een Gameday voor jongeren en Samen Buiten, een initiatief van Cultuurhuis de Kolk.

Het college van Burgemeester en wethouders heeft documenten over de datacenters in Hollands Kroon openbaar gemaakt. Dat heeft het college besloten naar aanleiding van een verzoek op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob), de voorganger van de huidige Wet open overheid (Woo). Er waren twee afzonderlijke aanvragen voor openbaarmaking gedaan. Het college heeft de informatie naar beide aanvragers gestuurd.

De documenten zijn op aanvraag in te zien. Neem hiervoor contact met ons op.

In 2022 hebben B&W nog eens ruim 3.000 documenten openbaar gemaakt. Ook die zijn op aanvraag beschikbaar.

Overheidsinformatie is openbaar

Volgens de Wet open overheid is alle overheidsinformatie in principe openbaar. Tenzij één van de weigeringsgronden van de wet zich voordoet. Een weigeringsgrond kan bijvoorbeeld zijn dat het gaat om vertrouwelijke bedrijfsinformatie.

In documenten die openbaar worden gemaakt zijn de namen en contactgegevens van betrokken personen onleesbaar gemaakt. Dat is om hun privacy te beschermen.

Er zijn vanaf 2020 veel politieke vragen door raadsfracties gesteld over datacenters.

U vindt de vragen en de antwoorden (van het college) in de vergaderkalender van de gemeenteraad. Veel vragen zijn ook schriftelijk beantwoord na de extra raadsvergadering van 1 en 3 december 2020. Deze avonden stonden helemaal in het teken van datacenters in onze gemeente.

In de gemeenteraad zijn in 2020 en 2021 geregeld schriftelijke vragen (politieke vragen) gesteld over de datacenters. Hieronder vindt u een overzicht van deze vragen en de antwoorden.

• 2022: GroenLinks. Datacenters.
• 2027: GroenLinks. Delegatiebesluit.
• 2028: GroenLinks. Vervolgvragen Delegatiebesluit datacenters.
• 2031: GroenLinks. Aanvullende vervolgvragen Delegatiebesluit datacenters.
• 2035: GroenLinks. Vervolgvragen vestiging datacenters.
• 2037: Groep Ruiter. Inzake Agriport A7.
• 2039: GroenLinks. Delegatiebesluit Nieuwe praktijk.
• 2040: GroenLinks. Datacenters MKBA Bestemmingsplan.
• 2042: GroenLinks. Datacenters Beleidskaders.
• 2047: Ontwikkelingen westzijde A7 – Agriport.
• 2049: GroenLinks. Delegatiebesluit in de praktijk.
• 2050: GroenLinks. Toelichting op besluiten beleidskaders.
• 2051: GroenLinks. Besluitvorming gebiedsplan Wieringermeer 28 april 2020.
• 2052: Fractie Leever. Ontwikkelingen aan de Cultuurweg Westlanderweg te Middenmeer.
• 2053: GroenLinks. Datacenters: Toestemming bouwactiviteiten zonder vergunning en eventuele schadeclaims.
• 2054: GroenLinks. Datacenters: Voorlichting over het datacenterbeleid.
• 2059: GroenLinks. Datacenters: Ontwikkeling gemeentelijk vestigingsbeleid
• 2104: Onafhankelijk Hollands Kroon. Vervolg vragen PV 2047 ontwikkelingen westzijde A7-Agriport.
• 2105: Onafhankelijk Hollands Kroon. MER-plicht gebiedsplan Wieringermeer.
• 2107: Lada. Datacenters.
• 2109: GroenLinks. Inspanningsverplichting College.
• 2110: Lada. Restwarmte datacenters.
• 2111: GroenLinks. Tariefberekening datacenters.
• 2113: GroenLinks. Ontbrekende datacenter initiatieven
• 2114: Onafhankelijk Hollands Kroon. SDE-subsidies.
• 2115: GroenLinks. Bestemmingsplan B1 milieueffectrapportage.
• 2116: GroenLinks. Datacenters, watergebruik als koelwater.
• 2117: GroenLinks. Overgang datacenterbeleid.
• 2119: Onafhankelijk Hollands Kroon. Leges datacenter.
• 2120: GroenLinks. Leges: controlebevoegdheid raad.
• 2122: ChristenUnie. Datacenters OZB-belastingcapaciteit.
• 2125: GroenLinks. Nadere vragen over ontbreken milieueffectrapportage datacenters.
• 2127: Lada. Veiligheid datacenters.
• 2128: D66 bestemmingsplan B1.
• 2129: GroenLinks. Vervolgvragen overgang datacenterbeleid.
• 2130: GroenLinks. Info VNHN-opslag dieselolie.
• 2131: Lada. Lozing koelwater.
• 2134: GL. Toepassing hardheidsclausule leges windpark en datacenter.
• 2136: GL. Beroep bij RvS tegen reactieve aanwijzing GSNH
• 2144: SHK. Cultuurweg
• 2150: OHK. Besluitvorming sluiting Cultuurweg

De provincie Noord-Holland, gemeente Hollands Kroon en het Ontwikkelingsbedrijf NHN organiseerden op 13 april 2022 samen de hybride kennissessie datacenters.

Tijdens deze bijeenkomst informeerden we over de ontwikkelingen rondom datacenters, het nieuwe provinciale beleid en was er ruimte om vragen te stellen. De bijeenkomst was bedoeld voor raadsleden van gemeenten in Noord-Holland Noord en statenleden van de Provincie Noord-Holland. Kijk via NHNEXT online terug naar de fysieke bijeenkomst.